Siêu du thuyền Phi đang bị tạm giữ ở London, Anh
Siêu du thuyền Phi của Nga, trị giá khoảng 51 triệu USD, từng được tạo ra để phục vụ những chuyến du ngoạn xa hoa vòng quanh Địa Trung Hải và Caribê. Tuy nhiên, thay vì vi vu giữa biển trời, con tàu dài 59 mét lại nằm bất động ở London hơn ba năm nay, ngay sau hành trình đầu tiên.
Phi không phải trường hợp cá biệt. Đây là một trong hàng chục siêu du thuyền thuộc sở hữu của giới tài phiệt Nga bị tạm giữ trên khắp thế giới, kể từ khi chiến sự Ukraine bùng nổ. Những chiếc tàu này trở thành tâm điểm của truyền thông, nhưng đồng thời cũng đặt ra nhiều bài toán pháp lý và tài chính nan giải cho các quốc gia liên quan.
Theo ông Tom Keatinge, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Tội phạm Tài chính và An ninh tại Viện Dịch vụ Hoàng gia Anh, việc tịch thu siêu du thuyền dễ gây chú ý và nhanh chóng xuất hiện trên trang nhất báo chí. Tuy vậy, ông cho rằng những động thái này không đem lại hiệu quả thực sự trong bối cảnh xung đột, mà trái lại, còn khiến các chính phủ rơi vào tình thế bị động, vướng vào những hệ lụy khó lường.
Từ ngày 28 tháng 7, Tòa án Tối cao Vương quốc Anh sẽ đưa ra phán quyết quan trọng về số phận của siêu du thuyền Phi. Con tàu này có được phép rời bến hay sẽ tiếp tục bị neo lại tại South Dock, khu vực Canary Wharf, vẫn còn là câu hỏi bỏ ngỏ.
Thuyền trưởng của Phi - ông Guy Booth
Trên boong siêu du thuyền dài gần 60 mét, thuyền trưởng Guy Booth cười chào khách: “Chào mừng đến với Phi, ngay giữa lòng London, dù không phải nơi chúng tôi muốn neo đậu.”
Ông đưa tay giới thiệu từng góc của con tàu sang trọng. Bể bơi nước ngọt có hệ thống sưởi, có thể điều chỉnh độ sâu tối đa 1,7 mét. Gần đó là khu vực tiếp khách ngoài trời, được thiết kế linh hoạt để biến thành rạp chiếu phim mini. Riêng căn penthouse của chủ sở hữu còn có cả sân thượng riêng biệt.
Thay vì lướt sóng trên Địa Trung Hải hay vùng biển Caribê, Phi bị giữ lại từ tháng 3/2022 theo quy định của Anh. Chính phủ nước này ra lệnh tạm giữ những tài sản có liên quan đến giới tài phiệt Nga, như một phần trong chiến lược gây sức ép lên Tổng thống Vladimir Putin.
Tuy nhiên, chủ nhân của Phi không chấp nhận đứng yên. Tỷ phú bất động sản người Nga Sergei Naumenko, cũng chính là ông chủ của thuyền trưởng Booth, đã nhiều lần đâm đơn kiện chính phủ Anh. Từ Tòa án cấp địa phương, lên đến Tòa Phúc thẩm và thậm chí là Tòa Tối cao.
Lập luận của ông Naumenko và đội ngũ pháp lý xoay quanh việc ông chưa từng bị Anh đưa vào danh sách trừng phạt và không có mối liên hệ nào với Tổng thống Nga. Họ cho rằng việc giữ lại du thuyền là hành vi xâm phạm quyền sở hữu hợp pháp, cụ thể là quyền được hưởng tài sản một cách yên ổn.
Dù vậy, các tòa án tại Anh đến nay vẫn đứng về phía chính phủ, cho rằng việc giữ tài sản là cần thiết để tạo áp lực lên giới tinh hoa Nga.
Vụ việc của Phi chỉ là một phần trong làn sóng siết tài sản Nga trên toàn cầu. Hàng loạt siêu du thuyền trị giá hàng chục triệu đô bị giữ lại, kéo theo hàng loạt hệ lụy pháp lý và chi phí bảo trì khổng lồ mà các quốc gia nắm giữ phải gánh chịu.
Du thuyền buồm A cũng đang bị chính quyền Ý giữ lại
Việc quản lý và bảo dưỡng các siêu du thuyền bị giữ lại đang khiến nhiều chính phủ phải đối mặt với những thách thức pháp lý và chi phí không nhỏ. Theo bà Alex Finley, cựu sĩ quan CIA từng làm việc tại châu Âu và là người theo dõi sát tình hình trừng phạt tài sản giới siêu giàu Nga, nhiều chính phủ dường như không lường trước được những rắc rối phát sinh từ việc bảo quản các tài sản này.
Chi phí vận hành một siêu du thuyền không hề nhỏ, thông thường rơi vào khoảng 10% giá trị con tàu mỗi năm. Với những chiếc trị giá hàng trăm triệu USD, khoản chi này có thể lên tới hàng triệu, thậm chí hàng chục triệu bảng mỗi năm. Điều này đã tạo ra gánh nặng đáng kể cho ngân sách một số quốc gia.
Trong trường hợp du thuyền Phi, vì chủ sở hữu không nằm trong danh sách bị trừng phạt nên vẫn có thể chi trả chi phí bảo trì. Tuy nhiên, phần lớn các siêu du thuyền đang bị giữ lại trên thế giới thuộc sở hữu của những cá nhân đang bị áp dụng lệnh trừng phạt tài chính. Theo luật tại nhiều nước, họ không thể chuyển tiền để thanh toán các khoản chi này.
Tại Ý, chính quyền được cho là đã chi hơn 23 triệu bảng, tương đương gần 31 triệu USD, kể từ tháng 3 năm 2022 để bảo trì du thuyền Sailing Yacht A trị giá 600 triệu USD. Ngoài ra, nước này còn đang giữ nhiều siêu du thuyền nhỏ khác.
Còn tại Mỹ, chính phủ đã tiêu tốn hơn 30 triệu USD chỉ để duy trì siêu du thuyền Amadea dài 106 mét sau khi con tàu này bị giữ lại.
Siêu du thuyền Amadea bị giữ ở San Deigo
Giới chức Mỹ đang lên kế hoạch bán đấu giá một siêu du thuyền bị giữ tại San Diego để lấy tiền trang trải chi phí bảo dưỡng và gây quỹ hỗ trợ Ukraine giữa cuộc chiến với Nga. Tuy nhiên, kế hoạch này liên tục vấp phải rào cản pháp lý vì chưa thể xác định rõ ai là chủ sở hữu hợp pháp của con tàu.
Tình cảnh tương tự cũng xảy ra với chính quyền Ukraine. Từ năm 2022 đến nay, họ đã nỗ lực bán siêu du thuyền Royal Romance có liên quan đến giới tài phiệt Nga nhưng đến giờ vẫn chưa thành công. Hiện con tàu này đang bị giữ tại Croatia.
Tính đến thời điểm hiện tại, mới chỉ có một siêu du thuyền được bán theo yêu cầu của chính phủ nước đang giữ. Đó là Alfa Nero, con tàu từng khiến chính quyền Antigua và Barbuda tiêu tốn khoảng 28 nghìn USD mỗi tuần cho việc bảo trì. Cuối cùng, chính phủ nước này quyết định bán tàu cho một tỷ phú Thổ Nhĩ Kỳ với giá 40 triệu USD.
Tuy nhiên, thương vụ này tiếp tục vướng vào tranh chấp khi con gái của một nhà tài phiệt Nga bị trừng phạt tuyên bố con tàu là tài sản cá nhân của cô. Hiện vụ việc đang được đưa ra tòa.
Theo chuyên gia tài chính Tom Keatinge, việc các siêu du thuyền bị giữ thường thu hút sự chú ý lớn của truyền thông, nhưng điều này cũng có thể khiến các chính phủ phương Tây lơ là trong việc triển khai các biện pháp hiệu quả hơn, vốn có thể đánh thẳng vào nguồn tài chính và chuỗi cung ứng hậu cần của quân đội Nga. Ông cho rằng, việc nhắm vào giới tài phiệt là cần thiết nhưng không nên biến nó thành tâm điểm trong toàn bộ chiến lược.
Không chỉ rắc rối về mặt pháp lý, các siêu du thuyền bị giữ còn khiến nhiều người mua tiềm năng dè chừng. Một khi quyền sở hữu chưa được công nhận rộng rãi, chủ mới có thể đối mặt với rủi ro pháp lý ở những quốc gia khác.
Luật sư Benjamin Maltby, chuyên về siêu du thuyền tại hãng Keystone Law, nhận định hoàn toàn có khả năng một siêu du thuyền sau khi được bán sẽ gặp rắc rối nếu cập cảng một quốc gia khác. Khi đó, nhà chức trách có thể từ chối công nhận quyền sở hữu và không cho tàu nhập cảng.
Theo ông, đứng sau luật pháp là cả một hệ thống chính trị cùng những tính toán khó lường của các chính trị gia.
Siêu du thuyền Alfa Nero được cho là đã khiến Antigua và Barbuda phải tốn 28.000 đô la mỗi tuần để giữ nó
Trở lại Anh sau hành trình dài, thuyền trưởng Booth bày tỏ lo ngại về tình trạng của siêu du thuyền Phi khi bị giữ tại South Dock, nơi thiếu hạ tầng phù hợp để bảo dưỡng tàu cỡ lớn. Ông cho rằng việc neo đậu lâu ngày tại đây đã khiến con tàu hiện đại dần xuống cấp.
Theo ông, kịch bản xấu nhất có thể xảy ra là cháy điện trên tàu. Dù đây mới chỉ là giả định, thuyền trưởng cho biết Phi vẫn còn một số lỗi kỹ thuật sau chuyến đi đầu tiên. Nếu xảy ra hỏa hoạn, tình hình sẽ rất khó kiểm soát vì nhôm cháy ở nhiệt độ lên tới 3.500 độ C. Khi đó, nguy cơ con tàu chìm ngay tại Canary Wharf là hoàn toàn có thể.
Trước câu hỏi về mức độ an toàn khi giữ Phi tại vị trí hiện tại, Bộ Giao thông Vận tải Anh từ chối bình luận vì vụ việc vẫn đang trong quá trình pháp lý.
Trong khi đó, đại diện Cơ quan Quản lý Kênh và Sông – đơn vị chịu trách nhiệm giám sát khu vực neo đậu – cho biết đang chờ chỉ đạo cụ thể từ Bộ Giao thông. Họ khẳng định ưu tiên hàng đầu là đảm bảo an toàn và an ninh cho khu vực West India Docks.
Tương lai của siêu du thuyền Phi dự kiến sẽ được Tòa án Tối cao xem xét vào ngày 29 tháng 7. Tuy vậy, số phận của nhiều du thuyền Nga khác cũng đang trong tình trạng tương tự, và câu hỏi ai sẽ gánh chi phí bảo quản vẫn chưa có lời giải trong thời gian gần.
