Jack Ma – từ “doanh nhân vĩ đại” từng được lập bàn thờ vì sùng bái đến áp lực trước cơ quan chống tham nhũng

Năm 2022, Jack Ma tụt 41 bậc so với năm 2021 trong danh sách giàu nhất thế giới.

Từng là tỷ phú có câu chuyện khởi nghiệp lôi cuốn bậc nhất Trung Quốc 

Trung Quốc là đất nước tỷ dân có rất nhiều tỷ phú, tuy nhiên, câu chuyện Jack Ma đã hấp dẫn hơn cả. Những câu chuyện truyền cảm hứng của ông khiến người nghe vỗ tay liên tục, vượt qua biên giới Trung Quốc. 
Tay trắng đi lên, Jack Ma xây dựng nên tập đoàn khổng lồ trải dài từ thương mại điện tử, dịch vụ tài chính, điện toán đám mây đến cả siêu thị, khiến ông trở thành doanh nhân nổi tiếng nhất Trung Quốc.

Jack Ma sinh ngày 10/9/1964 trong một gia đình nghèo ở Hàng Châu (Trung Quốc), có một anh trai và một em gái. Từ khi còn đi học, ông đã dậy sớm, đến khách sạn chính của thành phố, đề nghị dẫn du khách đi quanh Hàng Châu để được học tiếng Anh. Cái tên “Jack” là do một du khách đặt cho ông. 

Không tiền bạc lẫn mối quan hệ, Jack Ma chọn cách duy nhất là học tập để vươn lên. Sau 3  lần thi, ông đỗ Đại học Sư phạm Hàng Châu, tốt nghiệp năm 1988, bị từ chối chục công việc và sau đó làm tại trường Đại học với mức lương chỉ 12 USD/tháng. Ông kết hôn và có hai người con với Zhang Ying - một giáo viên dạy cùng trường.

Sau 2 lần khởi nghiệp và thất bại, năm 1999, Jack Ma thuyết phục 17 người bạn mình đầu tư vào một chợ điện tử mà ông gọi là Alibaba. Ngay lập tức, nền tảng này thu hút khách hàng trên khắp thế giới. 
Đến tháng 10 năm đó, Alibaba đã huy động được 5 triệu USD từ Goldman Sachs và 20 triệu USD từ SoftBank. Jack Ma từng nói với nhân viên rằng “Chúng ta sẽ làm được, vì chúng ta còn trẻ và không bao giờ bỏ cuộc”.

Jack Ma rời chức CEO Alibaba năm 2013, chỉ còn giữ vị trí Chủ tịch. Năm 2014, Alibaba làm IPO kỷ lục tại Mỹ. “Ngày hôm nay, thứ chúng tôi có được không phải là tiền, mà là sự tin tưởng của mọi người”, ông cho biết trên CNBC.

Tính đến 2018, tài sản của Jack Ma là 36,6 tỷ USD, theo Forbes,. Dù vậy, ông vẫn sống khá bình dân. Tỷ phú thích đọc sách, viết truyện kiếm hiệp, chơi poker, thiền và thái cực quyền.

Ông đã tham gia vào nhiều sáng kiến và diễn đàn, đồng thời tài trợ cho một khu bảo tồn thiên nhiên ở Trung Quốc.

Jack Ma ít khi đưa gia đình lên mặt báo. “Ông ấy không đẹp trai, nhưng tôi xiêu lòng vì ông ấy có thể làm được rất nhiều thứ mà người đẹp trai không thể”, Zhang cho biết.

Nhiều năm được lập đền thờ và cúng vái như một … vị thần

Hàng triệu sinh viên đại học Trung Quốc và các doanh nhân khác đã đi theo hình ảnh mà Jack Ma gây dựng.

Sự ngưỡng mộ đối với Jack Ma gần đến mức “tự sùng bái trong tôn giáo”. Hồi năm 2015, một nhóm người kinh doanh trực tuyến đã tạo ra một đền thờ Jack Ma với hi vọng mang lại may mắn cho họ trong “ngày độc thân”, một lễ hội mua sắm điện tử.

Vào ngày hội mua sắm Single's Day 11/11/2018, những người sùng kính nhiệt thành nhất của tỷ phú còn đua nhau cúng bái, đặt lên bàn thờ Jack Ma những món ăn xa xỉ nhất để mong cầu tiền tài. Tuy nhiên, cũng không ít người làm bàn thờ Jack Ma theo trào lưu nhưng đầy tính mỉa mai.
Ở thành phố Hàng Châu, các công ty nhỏ đặt bàn thờ trang trí bằng hình ảnh Jack Ma để mang lại may mắn.
Có thể nói, những hành động này ngầm hiểu rằng nhiều người coi Jack Ma chính là thần Tài hiện đại của họ.
Sở hữu khối tài sản khổng lồ và sức ảnh hưởng mạnh mẽ tới nền kinh tế Trung Quốc
Jack Ma xây dựng thành công Alibaba và công ty tài chính công nghệ Ant Group Co. - những gã khổng lồ cung cấp dịch vụ mua sắm, giao hàng cho đến mua nhà được đại bộ phận người dân Trung Quốc sử dụng.

Năm 2015, tờ South China Morning Post (SCMP) - trang báo điện tử có trụ sở tại Hong Kong (Trung Quốc) cũng được Alibaba mua lại, đồng thời thâu tóm 30% cổ phần của tập đoàn truyền thông Yicai ở đại lục. 

Tập đoàn Ant có khoản đầu tư không tiết lộ con số vào tạp chí doanh nhân có ảnh hưởng lớn nhất Trung Quốc là Caixin Media Co.

Với việc nắm 30% cổ phần vào tháng 4/2020, Alibaba trở thành cổ đông lớn nhất của Weibo, chỉ đứng sau công ty mẹ là Sina Corp, gia tăng quyền lực trong lĩnh vực truyền thông.

Alibaba cũng sở hữu phân nửa của Alibaba Pictures - hãng phim đứng sau nhiều bộ phim bom tấn đình đám của Hollywood như Mission: Impossible - Fallout hay Star Trek Beyond. Và ngoài ra còn những khoản đầu tư nhỏ lẻ vào vô số các tổ chức truyền thông khác nữa.

Tính đến tháng 7.2020, Jack Ma sở hữu 4,8% cổ phần của Alibaba.

“Vạ miệng” với chính quyền, loạt doanh nghiệp "tự kiểm điểm"

Ngày 24/10/2020, tại Hội nghị Thượng đỉnh Tài chính Thượng Hải lần thứ 2, Jack Ma có phát ngôn gây sốc khi chỉ trích hệ thống ngân hàng Trung Quốc. Jack Ma đã có bài phát biểu ăn miếng trả miếng với Vương Kỳ Sơn, Phó Chủ tịch nước Trung Quốc

Khi đó, ông Jack Ma phê bình các ngân hàng Trung Quốc đang hoạt động với tâm lý của “tiện cầm đồ”, ý nói tới cơ chế chỉ dựa vào thế chấp tài sản khi cho vay khiến một số công ty phải thế chấp toàn bộ những gì họ có, gây áp lực rất lớn. Không chỉ vậy, ông còn cho rằng chính quyền đang kìm hãm nỗ lực đổi mới, “dùng cách quản lý ga tàu để vận hành sân bay” trong thời buổi thế giới bước vào nền tài chính điện tử.

Sau sự kiện này, những hoạt động kinh doanh của công ty Jack Ma trở nên khó khăn hơn. Ngày 10/4/2021, Trung Quốc giáng án phạt kỷ lục 18,23 tỉ nhân dân tệ (khoảng 2,8 tỉ USD) xuống Alibaba, với kết luận "lợi dụng vị thế thống trị thị trường từ năm 2015 đến nay". Tiếp đó, thương vụ lên sàn IPO của tập đoàn Ant có giá trị kỷ lục 35 tỉ USD bị hủy bỏ, rồi cuộc điều tra chống độc quyền nhắm đến Alibaba.

Đồng thời, các nhà quản lý Trung Quốc yêu cầu Tencent, ByteDance, JD.com… - những doanh nghiệp hàng đầu trên internet tại quốc gia tỉ dân phải “tự kiểm điểm toàn diện”, hợp tác cùng cơ quan chống độc quyền, cơ quan quản lý không gian mạng và cơ quan thuế. Có 34 doanh nghiệp công nghệ lớn nhất Trung Quốc tham dự cuộc họp cùng các cơ quan quản lý với mục đích tất cả nhận được thông điệp răn đe từ trường hợp Alibaba.

Giới truyền thông nhận định phát ngôn của Alibaba trong sự kiện đó đã làm phật lòng giới lãnh đạo và khởi động cho chuỗi ngày khó khăn đối với không chỉ Jack Ma, tập đoàn Alibaba và Ant Group cùng do ông sáng lập mà giờ còn ảnh hưởng tới nhiều công ty công nghệ khác.

Liên tục tuột hạng trong danh sách người giàu, bị loại khởi danh sách “doanh nhân vĩ đại”

Sau cuộc họp với giới chức với phát ngôn nhạy cảm vào tháng 10/2020 đó, người ta dần ít thấy sự xuất hiện của tỉ phú Jack Ma nếu không muốn nói ông gần như biến mất hoàn toàn. Vào ngày 20/1/2021, ông Ma xuất hiện trong một video ngắn quay tại sự kiện từ thiện và vào tháng 2 có thông tin ông đang chơi golf tại đảo Hải Nam (Trung Quốc). 

Tháng 2.2021, Jack Ma đã bị loại khỏi danh sách doanh nhân vĩ đại của Trung Quốc do truyền thông nhà nước công bố.

Sau hàng loạt sự kiện, Jack Ma từ vị trí là người giàu nhất Trung Quốc, rơi xuống vị trí thứ tư trong Danh sách người giàu toàn cầu của Hurun được công bố vào tháng 3/2021, dù tài sản ông và gia đình ông vẫn tăng 22% vào năm ngoái lên 360 tỉ nhân dân tệ.

Trong danh sách 10 người giàu nhất tại Trung Quốc năm 2022 do Forbes bình chọn, Jack Ma từ người giàu nhất Trung Quốc còn vị trí thứ 9 với 22,8 tỷ USD. So với con số năm 2021 là 48,4 tỷ USD, tài sản của vị tỷ phú đã bốc hơi hơn một nửa. Tỷ phú nay xếp thứ 67 người giàu nhất thế giới, tụt 41 bậc so với năm 2021.

Mới đây, Đế chế Ant Group của Jack Ma lại bị Cơ quan chống tham nhũng điều tra

Theo Reuters hôm 14/4/2022, CCDI, Cơ quan chống tham nhũng đứng đầu Trung Quốc, nằm trong số các đơn vị đang trực tiếp điều tra về tầm ảnh hưởng của đế chế công nghệ tài chính Ant Group của tỉ phú Jack Ma đối với các công ty nhà nước của nước này.

Là một nhánh thuộc tập đoàn thương mại điện tử Alibaba Group, Ant Group đang bị buộc phải tái cấu trúc sâu rộng theo yêu cầu của chính quyền Bắc Kinh. Điều này đã làm trì hoãn đợt phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) của Ant Group vào cuối năm 2020.

Trước đó, Hãng tin Bloomberg cho hay CCDI muốn tìm hiểu mức độ ảnh hưởng về phạm vi của những giao dịch của Ant Group với các ngân hàng và doanh nghiệp nhà nước.
Cũng theo Bloomberg, CCDI từ tháng 2 đã gửi các câu hỏi cho các doanh nghiệp nhà nước về sự liên hệ với Ant, theo một phần của cuộc điều tra cựu Bí thư Thành ủy Chu Giang Dũng của Hàng Châu (tỉnh Chiết Giang), trung tâm công nghệ của nước này.

Ông Chu bị bắt giam vào tháng 8/2021 và bị CCDI điều tra về tội tham nhũng, giúp các công ty thâu tóm đất giá rẻ và hưởng các chính sách ưu đãi sau khi họ mua cổ phần trong những công ty của em trai ông ta. 
Tháng 1/2022, ông này bị khai trừ Đảng vì đối mặt các cáo buộc lợi dụng chức vụ, nhận các khoản hối lộ khổng lồ trong suốt gần 2 thập niên.

Financial Times ngày 21/1/2022 đưa tin một bộ phim tài liệu phát sóng trên Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc (CCTV) cáo buộc, các công ty tư nhân "đã trả những khoản tiền cao bất hợp lý" cho em trai cựu Bí thư Thành ủy Hàng Châu, thành phố nơi Ant Group đặt trụ sở chính, để đổi lấy các ưu đãi chính sách và hỗ trợ của chính quyền về mua bán bất động sản. Một tháng sau, ông Chu chính thức bị bắt và chuẩn bị ra hầu tòa.

Chưa rõ, khi ông Chu hầu toà và sau các cuộc điều tra của cơ quan chống tham nhũng, số phận của Jack Ma cùng các doanh nghiệp của ông sẽ như thế nào.