Trong khi phần lớn người Mỹ phải vật lộn với lạm phát, chi phí nhà ở và lãi suất tăng cao, thì nhóm siêu giàu, đặc biệt là các tỷ phú lại tiếp tục gia tăng tài sản với tốc độ kỷ lục. Theo The Guardian, tài sản của các tỷ phú toàn cầu đã tăng 54% chỉ trong năm 2020, thời điểm đỉnh cao của đại dịch Covid-19. Tại Mỹ, 10% dân số đang nắm giữ tới 93% tài sản trên thị trường chứng khoán.
Chuck Collins - chuyên gia nghiên cứu về bất bình đẳng xã hội và là hậu duệ của gia tộc giàu có Oscar Mayer phân tích lý do trong cuốn sách mới “Burned by Billionaires”. Collins cho rằng tài sản của các tỷ phú không chỉ đến từ kinh doanh giỏi, mà đến từ việc khai thác hệ thống, điều mà đa số người dân không thể tiếp cận.
Hệ thống nhiều tầng giúp người giàu càng giàu
Collins chia cơ chế làm giàu của giới tỷ phú thành 4 giai đoạn:
(1) Tạo ra sự giàu có
Khởi nghiệp, đầu tư hoặc sở hữu tập đoàn lớn, đây là tầng đầu tiên, cũng là điều mà công chúng dễ nhìn thấy nhất.
(2) Duy trì và bảo vệ tài sản
Đây mới là chìa khóa. Giới siêu giàu có cả một “ngành công nghiệp bảo vệ tài sản” gồm luật sư thuế, kế toán và chuyên gia quản lý tài sản. Họ tối ưu thuế đến mức gần như không phải đóng nhiều như người bình thường.
(3) Thâu tóm ảnh hưởng chính trị
Theo Collins, một gia đình sở hữu trên 40 triệu USD tài sản gần như chắc chắn có liên hệ với quyền lực chính trị. “Họ mua máy bay, mua nhà… và giờ họ mua cả thượng nghị sĩ”, Collins nói.
(4) Tận dụng mọi nguồn lực trong nền kinh tế
Các quỹ đầu tư tư nhân tìm mọi ngóc ngách trong đời sống người dân để thu lợi. Gia tộc Mars là ví dụ điển hình: từ kẹo M&M, Snickers, họ âm thầm mở rộng sang ngành thú cưng và hiện sở hữu 2.500 cơ sở chăm sóc thú cưng trên toàn nước Mỹ.
Quyền lực chặn thay đổi
Theo Collins, quyền lực lớn nhất của tỷ phú không phải là “tạo ra điều mới”, mà là ngăn chặn điều mới diễn ra.
Ông dẫn ví dụ: năm 2021, Đảng Dân chủ đề xuất gói 4,3 tỷ USD để hỗ trợ khí hậu, y tế và nhà ở, đi kèm việc tăng thuế người giàu. Tuy nhiên dự luật bị chặn ngay tại Thượng viện bởi hai thành viên cùng đảng, những người nhận tài trợ từ các nhóm lợi ích giàu có.
Câu chuyện tương tự diễn ra dưới thời Donald Trump khi hàng loạt tỷ phú được bổ nhiệm vào nội các, hoặc dưới thời các chính quyền khác khi các tập đoàn công nghệ, tài chính tài trợ mạnh cho vận động chính trị.
Hệ quả: người dân trả giá
Trong khi giới siêu giàu tiếp tục tích lũy tài sản, phần lớn người Mỹ phải trả chi phí cao hơn cho nhà ở, y tế, giáo dục, và cả… dịch vụ thú cưng.
Collins kết luận: “Họ không cần tạo ra gì mới. Họ chỉ cần đảm bảo mọi thay đổi có lợi cho số đông không bao giờ xảy ra.”
