Tranh cãi xoay quanh những nét vẽ nguệch ngoạc được trả giá đến hơn 70 triệu USD của Cy Twombly

Sensations of the Moment. Ảnh: Mumok

Cy Twombly (1928-2011) là họa sĩ, nhà điêu khắc và nhiếp ảnh gia nổi tiếng người Mỹ. Tranh của ông được giới sưu tầm săn lùng, từng trưng bày tại nhiều triển lãm, bảo tàng nổi tiếng. Cy Twombly được mệnh danh là một trong những họa sĩ đắt giá nhất thế giới khi có nhiều tranh trên chục triệu USD.

Ông được kể lại đã bộc lộ năng khiếu nghệ thuật khi tập vẽ đồ dùng trong nhà khi còn nhỏ. 12 tuổi, Twombly theo học lớp của danh họa Pierre Daura. Ông sau đó vào Trường Bảo tàng Mỹ thuật thuộc Đại học Tufts ở Boston và Đại học Washington và Lee ở Virginia. Tại đây, ông được gặp gỡ nhiều nhân vật nổi tiếng trong giới hội họa, tiếp xúc nhiều trường phái nghệ thuật khác nhau. Ông qua đời năm 2011 sau thời gian dài chống chọi với bệnh ung thư.

Những tác phẩm khổ lớn, được ông đặt tên là vô đề ("Untitled"), đường nét "nguệch ngoạc" của họa sĩ Cy Twombly được bán từ 20 triệu USD tới hơn 70 triệu USD. Tuy nhiên, việc loạt tranh của họa sĩ Cy Twombly được bán giá hàng triệu USD đã gây nhiều tranh cãi trong giới chuyên môn và gây kinh ngạc đến công chúng.

Theo New York Times, nhà mỹ thuật Donald Judd từng đến dự triển lãm các tác phẩm của hoạ sĩ Twombly ở Phòng trưng bày Leo Castelli, New York năm 1964 và cho rằng sự kiện là một sự thất bại. Ông đã viết: "Có một vài giọt màu nhỏ xuống, những nét chì không liền mạch. Ngoài ra, không có bất cứ thứ gì trong những bức tranh đó".

Trong ghi chú tại Bảo tàng nghệ thuật năm 1994, sử gia nghệ thuật Kirk Varnedoe viết: "Tác phẩm của Cy Twombly có sức ảnh hưởng trong giới nghệ sĩ, gây khó chịu cho nhiều nhà phê bình và cả công chúng".

Trong bài luận ngắn trên tạp chí nghệ thuật Italy vào năm 1957, họa sĩ lý giải về phong cách của mình: "Đó là bản năng của một họa sĩ, không giống như bạn đang vẽ đồ vật hay một thứ gì đặc biệt. Mọi thứ đi qua hệ thần kinh và điều khiển bàn tay tôi. Nó giống như tôi đang có một trải nghiệm hơn là vẽ một bức tranh".

Dưới đây là một số tác phẩm nổi bật của Cy Twombly

Nhiều tác phẩm nguệch ngạc tranh cãi thuộc chuỗi "Blackboard", được vẽ từ năm 1966 đến năm 1973, gợi nhớ lại kinh nghiệm của Twombly khi là một nhà mật mã học tại Lầu Năm Góc và được đánh giá cao vì sử dụng màu xám, theo truyền thống được coi là một màu khó, ngay cả một nghệ sĩ chuyên nghiệp. 
"Blackboard" lấy ý tưởng từ bảng đen trong lớp học. Trên nền sơn dầu màu xám đậm, Cy Twombly vẽ những nét nguệch ngoạc như vòng xoáy, không đồng đều, lặp đi lặp lại như một loại mật mã đặc biệt. Trong đó, tiếng vang lớn có lẽ thuộc về "Untitled" (New York City), 1968 - hiện giữ kỷ lục đấu giá tác phẩm của Cy Twombly. 

Vào ngày 11/11/2015, tác phẩm "Untitled" (New York City), 1968 đã giúp nhà đấu giá thu về 70,53 triệu USD, bán trong phiên "Contemporary Art Evening Auction" của Sotheby's. Tranh sơn gốc dầu, bút chì, màu sáp trên vải, được ký tên, ghi địa điểm, thời gian sáng tác ở mặt sau. 

Theo Sotheby’s, tác phẩm đã vượt quá ước tính bán trước là 60 triệu USD để trở thành lô hàng đắt nhất mà Sotheby’s bán được trong năm đó.  "Untitled" (New York City), 1968 được đưa ra bởi Audrey Irmas, một nhà từ thiện có trụ sở tại Los Angeles, người sẽ dành một phần lợi nhuận cho việc xây dựng một trung tâm tổ chức sự kiện. 

"Untitled" (1970) với giá 69,6 triệu USD trong phiên ngày 12/11/2014 của Christie's, là một trong những tác phẩm thuộc series "Blackboard". Tranh sơn gốc dầu, bút chì, màu sáp trên vải, kích thước 155,5x190 cm và được ký tên ở mặt sau. Trên nền màu tựa trang bản thảo cổ xưa, họa sĩ vẽ bốn dải vòng lặp nằm ngang nhưng có sự thay đổi về kích thước và khoảng cách.

"Tranh toát lên sức sống và nhịp điệu không ngừng như những tác phẩm âm nhạc hay văn học nổi tiếng. Tác phẩm phản ánh nội tâm và niềm đam mê với việc phác thảo của họa sĩ", nhà đấu giá Christie's nhận định. 

"Untitled" (Rome) ra đời năm 1970, bán giá 41,6 triệu USD trong phiên "Contemporary Art Evening Auction" của Sotheby's tháng 5/2021. Tranh vẫn sử dụng chất liệu quen thuộc là sơn gốc dầu, bút chì, sáp màu trên vải với kích thước lớn 154,9 x 194,9 cm. Trên nền xám đá phiến, họa sĩ vẽ những nét màu trắng lặp lại. Theo nhà đấu giá, Twombly vẽ tác phẩm theo cách khác thường: ông ngồi trên vai một người bạn, người này di chuyển qua lại dọc theo chiều dài của tranh, giúp ông tạo ra những đường nét uyển chuyển, liên tục. Tác phẩm được đánh giá là sự kết hợp ngoạn mục giữa hình ảnh trữ tình đầy cảm hứng và những nhát cọ bùng nổ về mặt biểu hiện cảm xúc, là ví dụ tuyệt vời về tranh trừu tượng đặc biệt của Cy Twombly. Ảnh: Sotheby's

Theo Sotheby's, bằng cách thể hiện không bị gò bó màu sắc, cử chỉ, họa tiết, tác phẩm là hiện thân cho năng lượng và cảm hứng đặc trưng trong sự nghiệp họa sĩ. Trên bề mặt rộng lớn, hình ảnh những bông hoa mẫu đơn nở rộ được khắc họa bằng mảng màu lớn và chất lỏng chảy xuống tạo thành các dải nhỏ phong phú. Họa sĩ lấy cảm hứng từ nghệ thuật và thơ ca Nhật Bản thời kỳ Edo, đặc biệt là thơ haiku của Matsuo Bashō và Kikako.

Có chiều dài hơn 5,48 m, tác phẩm nằm trong nhóm sáu tranh mang tên "A Scattering of Blossoms", với quy mô phi thường, đồ họa hấp dẫn. Kiệt tác được xem là bản tóm tắt thành tựu vĩ đại của nghệ sĩ ở những năm cuối cuộc đời.

Bức "Untitled" (kích thước 325 x 494 cm, chất liệu acrylic trên vải) ra đời năm 2005 - một trong những tác phẩm cuối cùng của Cy Twombly - được bán giá 46,4 triệu USD hồi tháng 11/2017. Trên nền màu nude, loạt vệt đỏ đậm đan xen và những sợi màu nhỏ rớt xuống bề mặt tranh. Theo nhà đấu giá, họa sĩ cùng cây bút lông lớn được gắn trên chiếc gậy dài, tẩm sơn đỏ đậm rồi điều khiển qua lại trên mặt vải. Sơn khi chưa khô nhỏ giọt, rơi xuống tạo những vệt mỏng. Tác phẩm mô tả khung cảnh hỗn độn của xác thịt và máu, dễ khiến người xem choáng váng về cảm giác quyền lực, hùng vĩ và nguyên thủy.

Bức "Untitled" ra đời năm 1969, kích thước 200,7 x 239,4 cm, được bán giá 42,7 triệu USD trong phiên ngày 13/5/2015 của Christie's. Họa sĩ ký tên "Cy Twombly" ở phía trên bên phải tranh và viết "Bolsena ngày 10/7" ở phần giữa phía trên tranh.

Tác phẩm ra đời trong thời gian họa sĩ ở Palazzo del Drago - cung điện thời Phục Hưng bên bờ Lago Di Bolsena, Italy, lấy cảm hứng từ kiến trúc, lịch sử nơi đây. Cy Twombly sử dụng chất liệu sơn gốc dầu, bút chì, sáp màu quen thuộc thể hiện các hình ảnh bí ẩn, gợi liên tưởng. Đó là những đường nét nguệch ngoạc quen thuộc của họa sĩ được nối với nhau bằng các chuỗi số, phương trình và hình dạng hình học, liên kết thành một thác nước chảy ngang bề mặt tranh. 

Bức "Untitled" (Bolsena) bán giá 38,68 triệu USD tại phiên của nhà Christie's tháng 10/2020. Tác phẩm có ký tên họa sĩ ở mặt trước và ghi "Cy Twombly Bolsena 1969" ở mặt sau, sử dụng chất liệu sơn gốc dầu, bút sáp màu, than chì và bút dạ trên tấm vải có kích thước 199,4 x 240 cm.

Tranh được vẽ tháng 8-9/1969 khi ở Palazzo del Drago - cung điện bằng đá nhìn ra hồ Bolsena ở phía bắc Rome. Tác phẩm từng nằm trong bộ sưu tập của doanh nhân Charles Saatchi và được trưng bày ở nhiều nơi như Viện Nghệ thuật Chicago, Phòng trưng bày Nghệ thuật Quốc gia ở Washington, bảo tàng The Broad ở Los Angeles, Pinakothek der Moderne ở Munich...

"Untitled" (1955) là tác phẩm tiếp theo vào danh sách "Tranh đấu giá hàng chục triệu USD" của Cy Twombly, sau khi được bán ở mức 21 triệu USD trong phiên "The Collection of Thomas and Doris Ammann Evening Sale" của Christie's tại Manhattan, New York, tối 9/5/2022.

Tranh có kích thước 127 x 147 cm, được ký tên "Cy Twombly 1955" ở mặt sau. Họa sĩ sử dụng chất liệu sơn gốc dầu, bút chì, sáp màu trên vải, vẽ nguệch ngoạc những đường nét mờ nhạt không cố định. 

Tháng 5/2017, bức "Leda and the Swan" đạt mức 52,9 triệu USD trong phiên đấu giá của của Christie's. Tranh được họa sĩ vẽ năm 1962 ở Italy, với chất liệu sơn dầu, bút chì và sáp màu trên vải, kích thước 191 x 200 cm. Tác phẩm là một trong hai tranh khổ lớn được thực hiện dựa trên cảm hứng về nàng Leda trong thần thoại Hy Lạp, đánh dấu thời kỳ đỉnh cao của Twombly. Theo nhà đấu giá, họa sĩ hoàn thành tác phẩm bằng nhiều phương thức: vẽ nguệch ngoạc, bôi bẩn, vảy sơn hay cào lên mặt vải bằng tay trực tiếp... Qua hình ảnh thể hiện vệt máu, bộ ngực, lông vũ, ông gửi gắm thông điệp về ham muốn, sự đấu tranh trong mỗi người để được yêu, được sống.