 |
|
Thế hệ trẻ châu Á đang đối mặt với thực trạng: dù chăm chỉ học tập và cống hiến trong công việc, họ vẫn không thể đảm bảo một tương lai khả quan hơn. Ảnh: Alex Plavevski/EPA. |
Hàng chục năm qua, châu Á luôn có một công thức "sắt đá": học giỏi, làm việc chăm chỉ sẽ đổi đời. Nhưng với thế hệ Gen Z (sinh từ 1997 đến 2012), công thức này không còn hiệu quả. Họ lớn lên trong thời kỳ kinh tế tăng trưởng chậm, giá cả tăng cao và việc làm không ổn định.
Từ Seoul của Hàn Quốc, Tokyo của Nhật Bản đến Bắc Kinh của Trung Quốc hay Manila của Philippines, giới trẻ đang tự viết lại "công thức thành công" của riêng mình. Thay vì chạy đua không ngừng, họ chọn nghỉ ngơi. Thay vì theo đuổi cuộc sống sang chảnh, họ hài lòng với những niềm vui giản dị. Hoặc đơn giản hơn, họ chỉ muốn sống sót qua ngày.
Xu hướng này không chỉ cho thấy sự kiệt sức mà còn báo hiệu một "thỏa thuận ngầm giữa các thế hệ" đã vỡ tan: cố gắng học tập và làm việc không còn đảm bảo cuộc sống khá giả hơn nữa.
Bỏ cuộc đua và tìm lại niềm vui đơn giản
Ở Hàn Quốc, khái niệm "chỉ nghỉ ngơi" (geunyang swim) đang trở thành trào lưu. Hơn 420.000 người trong độ tuổi 20 tự nhận mình đang "tạm dừng", con số này cao hơn gần 60% so với 10 năm trước.
Thay vì xin việc ở các tập đoàn lớn, nhiều bạn trẻ chọn sống độc thân, làm nhiều công việc bán thời gian hoặc kiếm thêm từ nghề tay trái.
Lee Sang-won, 26 tuổi, nhân viên nhà hàng, cho biết: "Tôi không thích vào công ty truyền thống. Tôi chỉ cần đủ tiền sống thoải mái, đi du lịch và làm những gì mình yêu thích".
Chuyên gia Kim Yoo-bin từ Viện Nghiên cứu Lao động Hàn Quốc nhận định, thế hệ trẻ hiện nay coi trọng tự do và sự linh hoạt hơn là sự ổn định và thu nhập cao như thế hệ cha mẹ. Tuy nhiên, thị trường việc làm lại quá chật chội khi hơn 75% người Hàn học đại học nhưng một nửa thanh niên thất nghiệp đều có bằng cấp.
Ngay cả sinh viên giỏi cũng cảm thấy bế tắc. Dave Koh, 25 tuổi, nhân viên công ty mỹ phẩm, tâm sự: "Tôi tốt nghiệp trường THPT và đại học danh tiếng, đã rất cố gắng để đạt được điều đó. Nhưng áp lực quá lớn khiến tôi không biết mình muốn gì. Tôi chỉ đi theo con đường người ta vạch sẵn. Bây giờ, ai cũng có bằng cấp cao cả rồi".
 |
| Một giáo viên đang truyền đạt bài giảng cho học sinh tại một trung tâm luyện thi ở thủ đô Seoul, Hàn Quốc. |
Nhật Bản đang chứng kiến sự nổi lên của “thế hệ giác ngộ” – những người trẻ trưởng thành trong giai đoạn kinh tế trì trệ, sống chậm và bằng lòng với hiện tại.
Khác với thế hệ trước, họ không còn khao khát xe hơi, hàng hiệu hay những chuyến du lịch xa hoa. Hạnh phúc đến từ những điều giản dị như ly cà phê ở cửa hàng tiện lợi, bộ phim hoạt hình yêu thích hay công việc nhẹ nhàng.
“Càng thăng tiến trong công việc, thời gian tự do càng ít. Với tôi, rời công sở đúng giờ là niềm tự do duy nhất”, Rio Yamamoto, 25 tuổi, sống tại Tokyo, chia sẻ.
Theo giáo sư xã hội học Izumi Tsuji thuộc Đại học Chuo, sự thay đổi này xuất phát từ việc những “đại tự sự” từng định hướng xã hội Nhật Bản đã sụp đổ. Ông cho rằng, ngày nay, mỗi người đang sống theo cách riêng, làm điều họ yêu chỉ vì niềm vui nội tại, chứ không chạy theo các tiêu chuẩn chung.
Số liệu của Viện Nghiên cứu Canon tại Tokyo cho thấy đến năm 2018, có khoảng 1,4 triệu người Nhật dưới 35 tuổi thuộc nhóm “freeter” – những người chọn làm việc bán thời gian hoặc ngắn hạn thay vì gắn bó lâu dài với một công ty.
Giáo sư Tsuji nhận định, đây không phải sự buông xuôi mà là cách người trẻ thích nghi. “Thay vì hi sinh đời sống cá nhân cho một doanh nghiệp, họ muốn tự quyết định con đường của mình”, ông nói.
Tại Trung Quốc, xu hướng tương tự xuất hiện qua phong trào “nằm thẳng” (tang ping) – phản ứng lại văn hóa làm việc khắc nghiệt 996 (từ 9h sáng đến 9h tối, 6 ngày mỗi tuần). “Làm việc chăm chỉ không còn đem lại kết quả. Tôi chọn tang ping, sống không mục tiêu”, Xu Ruiyang, 25 tuổi, nghiên cứu sinh ở Sơn Đông, chia sẻ.
Khi nền kinh tế giảm tốc và tỷ lệ thất nghiệp thanh niên tăng, tang ping thậm chí biến tướng thành “bai lan” – thái độ buông bỏ hoàn toàn. “Dù có cố gắng thế nào, chúng tôi cũng không thể mua nổi nhà”, Jack Bin, 22 tuổi, nói.
 |
|
Sinh viên mới tốt nghiệp đại học tìm kiếm cơ hội việc làm tại hội chợ được tổ chức trong khuôn viên một trường đại học ở Thượng Hải, Trung Quốc, vào mùa hè. Ảnh: Xinhua. |
Chính quyền Bắc Kinh đang cố gắng kéo giới trẻ quay lại thị trường lao động thông qua các chương trình trợ cấp và phúc lợi. Tuy vậy, tâm lý "buông xuôi" vẫn lan rộng trong giới trẻ, thể hiện qua những meme và câu nói châm biếm trên mạng xã hội.
Tại Đông Nam Á, tình hình còn khó khăn hơn. Ở Philippines, khái niệm thành công nhiều khi chỉ gói gọn trong việc "sống sót". Gần 80% thanh niên mong muốn ra nước ngoài làm việc, phần lớn trong số đó dưới 30 tuổi. Năm 2024, kiều hối chiếm tới 9% GDP, cho thấy việc xuất ngoại vẫn là lối thoát kinh tế của nhiều gia đình.
Tại Thái Lan, sau đại dịch, khoảng 1,4 triệu thanh niên rơi vào tình trạng không học, không làm, cũng không tham gia đào tạo nghề. Ở Indonesia, 16% trong tổng số 44 triệu người trẻ từ 15 đến 24 tuổi không có việc làm, cao hơn nhiều so với tỷ lệ thất nghiệp chung. Không ít người phải chuyển sang làm việc tự do, nhận hợp đồng ngắn hạn hoặc nuôi hy vọng tìm cơ hội ở nước ngoài.
