Doãn Minh Thiện, nhà sáng lập đế chế công nghiệp ô tô Lifan, là một biểu tượng của tinh thần khởi nghiệp không ngừng nghỉ. Cuộc đời ông là chuỗi những thăng trầm kịch tính, từ thuở ấu thơ nghèo khó, quãng thời gian sau song sắt, đến đỉnh cao sự nghiệp ở tuổi 72 và cuối cùng là cuộc sống cô độc trong viện dưỡng lão khi gần 90 tuổi. Ông đã trải qua gần như mọi đỉnh cao và vực sâu của đời người, để lại câu chuyện đầy cảm hứng về ý chí và sự bền b bỉ.
Khởi đầu tưởng chừng không thể: Từ nhà tranh đến tù ngục
Sinh năm 1938 trong một gia đình địa chủ, Doãn Minh Thiện có tuổi thơ sung túc cho đến khi biến cố ập đến. Cha mất sớm, gia đình sa sút, ông phải sống trong căn nhà tranh tồi tàn và sớm bươn chải ở tuổi 12 bằng nghề bán kim chỉ để nuôi mẹ và bản thân.
Lời dặn của mẹ "Không học thì đời con cũng vô dụng" đã trở thành kim chỉ nam cho cuộc đời ông. Doãn Minh Thiện quyết tâm quay lại học tập và bộc lộ tài năng toán học xuất chúng, hoàn thành chương trình tương đương bậc cử nhân khi chưa tốt nghiệp trung học.
Tuy nhiên, tai họa lại ập đến khi ông bị đuổi học và kết án 18 năm tù cải tạo vì những phát ngôn bị xem là "sai lệch" trong giai đoạn chính trị cực đoan. Dù vậy, gần hai thập kỷ sau song sắt, ông vẫn không bỏ cuộc. Ông học tiếng Anh, đọc văn học cổ điển, dịch sách và rèn luyện thể chất để chuẩn bị cho ngày trở lại.
"Lật ngược ván cờ" ở tuổi 53: Từ biên tập viên đến ông trùm xe máy
Ra tù ở tuổi 41 với hai bàn tay trắng, ông bắt đầu hành trình tái thiết cuộc đời. Từ làm phiên dịch, giảng viên đến biên tập viên, ông nhanh chóng được bổ nhiệm làm Phó Giám đốc Nhà xuất bản Trùng Khánh.
Năm 1985, ở tuổi 47, ông từ bỏ công việc nhà nước để tìm hiểu thế giới kinh doanh và tự mình lập công ty sách. Cuốn sách "Một hào cho học sinh trung học" đã bán hơn 30 triệu bản, mang về khoản lợi nhuận khổng lồ, tạo bước đệm cho những cuộc mạo hiểm lớn hơn.
Khi nhiều người ở tuổi 53 nghĩ đến việc nghỉ hưu, Doãn Minh Thiện lại thành lập Công ty Lifan, bước chân vào ngành công nghiệp xe máy đầy cạnh tranh. Bằng sự đổi mới công nghệ, Lifan đã vươn lên mạnh mẽ: sản xuất động cơ siêu nhỏ, giới thiệu động cơ xe máy đầu tiên sử dụng khởi động điện tại Trung Quốc, tạo nên cú hích bùng nổ cho ngành xe máy nội địa.
Năm 2003, ông tiếp tục mở rộng sang lĩnh vực ô tô. Dù đối mặt với nhiều thách thức, Lifan đã ra mắt mẫu xe Lifan 320 và nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường. Từ một công ty xe máy, Lifan trở thành tập đoàn công nghiệp hàng đầu Trung Quốc với 18 nhà máy chỉ trong vòng 18 năm.
Đỉnh cao rực rỡ đến cú ngã đau đớn: Luật nhân quả của thương trường
Năm 2010, Lifan niêm yết trên sàn chứng khoán Thượng Hải. Doãn Minh Thiện khi ấy đã 72 tuổi, trở thành người giàu nhất Trùng Khánh với tài sản ước tính hơn 11 tỷ NDT (khoảng 40.000 tỷ đồng). Triết lý kinh doanh của ông giản dị mà táo bạo: "Nếu bạn có can đảm nhưng ít kiến thức, bạn vẫn còn một nửa cơ hội. Nhưng nếu chỉ có kiến thức mà thiếu can đảm, cơ hội gần như bằng không."
Tuy nhiên, đỉnh cao không kéo dài mãi. Năm 2016, Lifan vướng vào vụ điều tra liên quan đến khoản trợ cấp hơn 100 triệu NDT (khoảng 364 tỷ đồng) từ chính phủ. Uy tín giảm sút, doanh thu lao dốc. Ông tuyên bố nghỉ hưu năm 2017, nhưng hai năm sau, buộc phải trở lại để "cứu đứa con tinh thần".
Đến năm 2020, Lifan chính thức nộp đơn xin tái cơ cấu và phá sản, chuyển giao quyền sở hữu cho Tập đoàn Geely. Tất cả những gì Doãn Minh Thiện gây dựng suốt ba thập kỷ nay không còn thuộc về ông.
Tháng 8/2023, Doãn Minh Thiện chủ động chuyển vào viện dưỡng lão. Không sống cùng con cái, không thuê người chăm sóc, ông chọn một cuộc sống giản dị và lặng lẽ. Mỗi ngày trôi qua với vài trang sách, chút âm nhạc, vài bước tản bộ, đôi dòng nhật ký và những lần lặng lẽ theo dõi tin tức về công ty do chính ông gây dựng.
Gần tuổi 90, sống cô độc trong viện dưỡng lão, Doãn Minh Thiện chia sẻ một tâm niệm giản đơn nhưng sâu sắc: trong kinh doanh cũng như trong cuộc đời, không có điều gì là vĩnh cửu.
