Theo trang Live Science, dù một số công ty quảng bá rằng họ đã tạo ra bước đột phá trong lĩnh vực vật liệu sinh học và thời trang cao cấp, các chuyên gia cổ sinh vật học khẳng định sản phẩm này không thể là da khủng long T-Rex thật. Lý do là không còn bất kỳ DNA khủng long nào tồn tại để có thể dùng làm nguyên liệu.
Thông tin ban đầu xuất phát từ sự hợp tác giữa ba công ty là VML, Lab-Grown Leather và The Organoid Company. Họ công bố kế hoạch sản xuất một loại vật liệu sinh học trong phòng thí nghiệm, lấy cảm hứng từ collagen hóa thạch của loài khủng long bạo chúa Tyrannosaurus Rex. Nhóm này cho biết sản phẩm của họ sẽ là “giải pháp thay thế thân thiện với môi trường và không tàn ác cho ngành công nghiệp da truyền thống”.
Tuy vậy, nhiều nhà khoa học cho rằng tuyên bố này dễ gây hiểu nhầm. Họ khẳng định công nghệ hiện tại không thể tái tạo da khủng long thật. Nếu có tạo ra được vật liệu tương tự, thì phần lớn cũng chỉ dựa trên sự phỏng đoán, chứ không dựa vào bằng chứng khoa học xác thực.
Các công ty muốn sản xuất hàng xa xỉ từ chất liệu lấy cảm hứng từ da khủng long T-Rex - Ảnh: Getty
Không có DNA thì không thể tái tạo da khủng long
Theo nhà cổ sinh vật học Thomas Holtz Jr. từ Đại học Maryland (Mỹ), việc tái tạo da thật của khủng long bạo chúa T-Rex là điều không thể, vì không còn bất kỳ mẫu DNA nào của loài này tồn tại đến ngày nay. DNA sau khi sinh vật chết sẽ phân hủy rất nhanh, và ngay cả trong điều kiện bảo quản tối ưu nhất, vật liệu di truyền này cũng chỉ có thể tồn tại trong vài triệu năm. Trong khi đó, T-Rex đã biến mất khỏi Trái Đất từ 66 triệu năm trước.
"Chúng tôi hoàn toàn KHÔNG có bất kỳ trình tự DNA nào từ khủng long bạo chúa", Holtz nhấn mạnh trong cuộc trao đổi với Live Science. Ông cũng cho biết hiện tại không có mẫu da nào của loài tyrannosaurid được bảo tồn đủ tốt, điều này khiến việc hình dung chính xác về cấu trúc sinh học của da T-Rex gặp rất nhiều khó khăn.
Một số dấu vết về da khủng long từng được phát hiện, tuy nhiên các nhà khoa học chưa bao giờ tìm thấy mô mềm còn nguyên vẹn để có thể tái tạo một mẫu da thật. Trong khi đó, cấu trúc da là yếu tố rất phức tạp và cần thiết nếu muốn sản xuất da sinh học.
Collagen không đủ để tạo nên "da thật"
Do không có DNA, các công ty tham gia dự án đã tìm cảm hứng từ collagen hóa thạch – một loại protein phổ biến có mặt trong da, xương và mô liên kết của động vật. Một vài mẫu xương khủng long từng được phát hiện vẫn còn lưu giữ dấu vết của collagen, điều này giúp mở ra hướng phục dựng collagen ở cấp độ phân tử.
Tuy nhiên, các nhà khoa học khẳng định rằng như vậy vẫn chưa đủ để tạo ra da thật của T-Rex. Giáo sư sinh học Thomas Carr tại Cao đẳng Carthage (Mỹ) cho biết hiện nay, kiến thức khoa học về collagen của T-Rex là vô cùng hạn chế.
“Các chuỗi polypeptide tạo nên collagen trong hóa thạch đã bị phân mảnh nghiêm trọng. Điều đó khiến việc tái tạo một phân tử collagen đặc trưng cho T-Rex gần như không thể”, ông Carr nói.
Ngoài ra, collagen là protein có ở nhiều loài động vật khác nhau, từ cá cho đến bò, và không có bằng chứng nào cho thấy có một loại collagen nào đặc biệt chỉ tồn tại ở T-Rex. Nói cách khác, ngay cả khi phục dựng được một phân tử collagen, chúng ta cũng không thể chắc chắn rằng nó đến từ khủng long bạo chúa, trừ khi có kèm theo dữ liệu di truyền. Như đã đề cập, hiện nay hoàn toàn không có loại dữ liệu đó.
Chiêu trò tiếp thị hay sáng kiến khoa học?
Thông tin về sản phẩm “da T-Rex” đã thu hút sự chú ý lớn từ truyền thông và công chúng. Tuy nhiên, theo Holtz, tuyên bố này nghe có vẻ giống khoa học viễn tưởng hơn là nghiên cứu thực tế. Ông cho rằng công ty đang tận dụng tên tuổi nổi tiếng của loài T-Rex để tiếp thị sản phẩm, nhằm tăng sự quan tâm đối với vật liệu sinh học trong ngành thời trang.
Một số chuyên gia cũng cho rằng dự án có điểm tích cực nếu bỏ qua yếu tố "khủng long". Giáo sư Carr nhận định việc nghiên cứu các vật liệu sinh học thay thế da động vật truyền thống là một hướng đi đáng khuyến khích, xét trên cả khía cạnh đạo đức và môi trường.
“Ý tưởng phát triển sản phẩm từ collagen nuôi cấy trong phòng thí nghiệm để giảm thiểu chăn nuôi gia súc và bảo vệ môi trường là hoàn toàn hợp lý. Nhưng không cần phải gắn nó với khủng long nhằm làm cho nó hấp dẫn hơn”, ông Carr nhận xét.
Carr cũng gợi ý rằng thay vì cố gắng tái tạo sinh học từ một loài đã tuyệt chủng hàng chục triệu năm, sẽ thiết thực hơn nếu công nghệ này được áp dụng vào các loài còn sống như bò hoặc cá sấu. Những loài này đã có dữ liệu DNA đầy đủ và cấu trúc da được nghiên cứu kỹ lưỡng, nên hoàn toàn có thể ứng dụng vào ngành công nghiệp sản xuất da hiện nay.
Theo tuyên bố ban đầu của nhóm phát triển sản phẩm, “da T-Rex” được xem là biểu tượng cho xu hướng thời trang bền vững trong tương lai. Họ đặt mục tiêu tạo ra một loại vật liệu thân thiện với môi trường, nhằm giảm tác hại từ ngành công nghiệp thuộc da như nạn phá rừng, lượng nước tiêu thụ lớn và việc sử dụng hóa chất độc hại.
Các đối tác tham gia dự án cũng khẳng định rằng công nghệ nuôi cấy collagen không gây đau đớn hay tổn thương cho động vật, hướng đến một mô hình sản xuất “không tàn ác” – điều đang được nhiều người tiêu dùng hiện nay quan tâm trong xu hướng sống đạo đức và bền vững.
Dù vậy, các chuyên gia vẫn cảnh báo rằng việc truyền thông sai lệch về nguồn gốc vật liệu có thể gây hiểu nhầm và làm giảm độ minh bạch của khoa học.
“Cách diễn đạt trong tuyên bố của họ khiến công chúng tin rằng đây là một sản phẩm có thành phần thực sự đến từ T-Rex – điều hoàn toàn không chính xác”, Holtz nhấn mạnh.
Phía công ty vẫn chưa đưa ra phản hồi chính thức trước những ý kiến phản bác. Tuy nhiên, câu chuyện này đã làm dấy lên câu hỏi lớn về ranh giới giữa đổi mới công nghệ và chiến lược tiếp thị. Khi công nghệ ngày càng tiệm cận khả năng mô phỏng sinh học, sự trung thực và chính xác trong truyền thông khoa học sẽ đóng vai trò quan trọng hơn bao giờ hết, đặc biệt trong các lĩnh vực liên quan đến động vật hoang dã, cổ sinh vật học và đạo đức tiêu dùng.
