Trung Quốc đang đứng trước làn sóng chuyển giao tài sản được xem là lớn nhất trong lịch sử hiện đại. Theo Hurun Rich List 2025, quốc gia này hiện có 1.434 cá nhân sở hữu từ 5 tỷ NDT trở lên, tăng thêm 340 người chỉ trong một năm. Tổng giá trị tài sản của nhóm siêu giàu ước tính lên tới 4.200 tỷ USD.
Nhưng điều đáng chú ý không chỉ nằm ở quy mô tiền bạc, mà ở cách các gia tộc tỷ phú đang chuẩn bị cho bước chuyển thế hệ. Khi lớp doanh nhân lập nghiệp đầu tiên dần bước qua tuổi 60, bài toán đặt ra không còn là “chia tài sản thế nào”, mà là ai sẽ tiếp quản và tiếp tục vận hành những đế chế kinh doanh đã hình thành.
Thế hệ kế nghiệp không chỉ “nhận của”
Trong nhiều năm, câu nói “đời thứ nhất gây dựng, đời thứ hai hưởng thụ, đời thứ ba phá sạch” từng được xem là lời cảnh báo quen thuộc với các gia đình giàu có. Tuy nhiên, bức tranh tại Trung Quốc đang thay đổi rõ rệt.
Thay vì chờ đến khi người sáng lập rút lui, nhiều gia đình bắt đầu chuyển giao quyền lực khi F1 vẫn đang điều hành doanh nghiệp. Con cháu được đưa vào vị trí thực sự, gánh việc thật, chịu trách nhiệm thật, thay vì chỉ nắm cổ phần mang tính hình thức.
Một ví dụ điển hình là Zhao Zelong, con trai nhà sáng lập hãng nội thất Qumei. Anh không xây dựng hình ảnh “thiếu gia”, mà xuất hiện trong đồng phục lao động, trực tiếp tham gia sản xuất, vận hành nhà máy và bán hàng qua livestream. Việc này không chỉ giúp thương hiệu trẻ hóa, mà còn tạo sự kết nối với nhóm người tiêu dùng mới.
Đằng sau những hình ảnh đó là tư duy chung của thế hệ kế nghiệp: không chỉ thừa hưởng tài sản, mà phải tiếp tục làm cho cỗ máy tạo ra tài sản vận hành hiệu quả hơn trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.
Từ nhà máy đến giảng đường quốc tế
Hành trình của nhiều người thừa kế tại Trung Quốc thường bắt đầu rất sớm. Mùa hè làm việc tại kho hàng, nhà máy, học cách quản lý chuỗi cung ứng, logistics, nhân sự. Sau đó là giai đoạn du học, tiếp cận mô hình quản trị hiện đại, chiến lược thương hiệu, công nghệ và thương mại điện tử tại các thị trường phát triển.
Khi quay về, họ mang theo kiến thức toàn cầu, nhưng vẫn hiểu rõ “DNA” doanh nghiệp gia đình. Sự kết hợp giữa trải nghiệm thực chiến và đào tạo bài bản giúp hình thành một thế hệ kế nghiệp thực dụng, hiểu cả cách tạo ra lợi nhuận lẫn cách bảo vệ và mở rộng giá trị dài hạn.
Kế nhiệm khi người sáng lập vẫn còn tại vị
Trong bối cảnh này, khái niệm “di sản” tại Trung Quốc được mở rộng. Không chỉ là cổ phần hay tiền bạc, mà còn bao gồm cấu trúc quản trị, cách phân quyền giữa gia đình và ban điều hành, hệ giá trị cốt lõi, cùng định hướng chiến lược dài hạn như niêm yết, mở rộng toàn cầu hay đa dạng hóa ngành nghề.
Dù vậy, khảo sát của UOB Private Bank, BCG và Đại học Quốc gia Singapore cho thấy gần một nửa chủ tài sản thế hệ đầu tại châu Á chưa có kế hoạch kế nhiệm rõ ràng. Nhiều người chỉ tính chuyện chuyển giao khi gặp vấn đề sức khỏe hoặc khi doanh nghiệp rơi vào áp lực lớn, tiềm ẩn rủi ro tranh chấp và mất định hướng.
Chính vì thế, mô hình “kế nhiệm khi nhà sáng lập vẫn còn tại vị” đang được nhiều gia đình lựa chọn, thông qua việc lập hội đồng gia đình, quy ước phân chia cổ phần và vai trò rõ ràng từ sớm.
Tuy nhiên, rủi ro vẫn hiện hữu. Trường hợp tập đoàn đồ uống Wahaha cho thấy hệ quả của việc chuẩn bị chưa trọn vẹn. Sau khi nhà sáng lập Zong Qinghou qua đời, tranh chấp cổ phần và tài sản trong các quỹ ủy thác nước ngoài đã bùng lên, kéo theo việc Zong Fuli từ chức Chủ tịch và người đại diện pháp luật, gây xáo trộn lớn trong nội bộ doanh nghiệp.
Cuộc chuyển giao tài sản tại Trung Quốc vì thế không chỉ là sự thay đổi thế hệ giàu có, mà là phép thử cho khả năng biến khối tài sản khổng lồ thành sức ảnh hưởng bền vững qua nhiều thập niên tiếp theo.
